میازاکی که در دیگر آثارش نشان داده استاد شخصیتپردازی و خلق کاراکترهای بهیادماندنی است، در «شهر اشباح» با آفرینش کاراکترهای متنوع و متعدد، وجوهی نمادین از جامعه در حال گذر ژاپنی را به تصویر میکشد که در کمتر محصول بصری میتوان این حجم از نمادگرایی موفقیتآمیز را سراغ گرفت.
انیمه Spirited Away که در ایران به نام «شهر اشباح» ترجمهشده به استناد بسیاری از فهرستهای منتقدان و سینمادوستان از برترین انیمیشنهای تاریخ سینما به شمار میآید که نمره بالای ۸٫۶ را از سایت IMDB دریافت کرده است. موفقیتهای این کارتون ژاپنی به این موارد ختم نمیشود چراکه شهر اشباح در هفتاد و پنجمین دوره اسکار عنوان بهترین انیمیشن اسکار را کسب کرده و در جشنواره برلین سال ۲۰۰۲ موفق به دریافت خرس طلایی شده است.
هایو میازاکی که جهان سینما و صنعت انیمیشن دنیا وامدار الهام سینمایی و زیباییشناسی هنری او هستند در هشتمین ساخته خود به سراغ یکی از نمادینترین آثار خود و محصولات پویانمایی جهان رفته است بهگونهای که وجه سطحی و سرگرمکننده شهر اشباح بهراحتی و بهطور کامل قادر به جذب کودکان و نوجوانان و وجوه نمادین و عمیق اثر به تفکر و تعمق بزرگسالان خواهد انجامید.
در سطح اول مواجهه با شهر اشباح با یک کارتون سرگرمکننده، جذاب و ماجراجویانه طرف هستیم که به دلیل ورود به دنیایی عجیبوغریب میتواند برای تماشاگر کم سن و سال بسیار کنجکاو برانگیز و همراهکننده باشد. قصه دختربچهای که باوجود میل باطنی وارد شهری عجیب میشود و در همان ابتدا همراهی پدر و مادر خود را از دست میدهد و از آن به بعد به دنبال پیدا کردن و برگرداندن والدین خود به وضعیت اولیه و انسانی خود هستند، خلاصه سرراست و ساده این انیمه است که با مهارت و زبردستی فیلمساز صاحبنام ژاپنی ساختهشده که هم توجه کودکان و هم تعمق بزرگسالان را برانگیزد، هم مناسب مخاطب عام و معمولی سینما و هم موردعنایت منتقدان و تماشاگران حرفهای سینما قرار گیرد و این جلب نظر توأمان مخاطب خاص و عام در کمتر فیلم یا اثر سینمایی یا تلویزیونی به وقوع میپیوندد.
سطح عمیقتر کارتون شهر اشباح به ابعاد نمادین و ارجاعات فلسفی و فرهنگی میازاکی در این اثر مربوط میشود که از این نظر نیز، اثری منحصربهفرد به شمار میآید. میازاکی که در دیگر آثارش نیز نشان داده که استاد شخصیتپردازی و خلق کاراکترهای بهیادماندنی است، در شهر اشباح با آفرینش کاراکترهای متنوع و متعدد، وجوهی نمادین از جامعه در حال گذر ژاپنی را به تصویر میکشد که در کمتر محصول بصری میتوان این حجم از نمادگرایی موفقیتآمیز را سراغ گرفت؛ چیهیرو یا سِن نماد نسل جدید یا هویت جامعه درحالتوسعه ژاپن در سالهای پس از جنگ جهانی است که در دنیایی از تضادها و تقابلها قرار است پیامآور امید و رهایی باشد. هاکو که تبدیل به اژدها میشود نمادی از کشور ژاپن است که در مواجهه با پرندههای کاغذی که همان هواپیماهای جنگی دشمن هستند، زخمی اما ترمیم و احیا میشود و با برجسته شدن نام اصلی خود بار دیگر جان تازه میگیرد. یوبابا پیرزنی که ریاست این شهر و حمام خانه را بر عهده دارد و بر فراز آن پرواز میکند به سیطره غرب بر کشور جنگزده ژاپن میماند که فیلمساز با موضعگیری منفی که در برابر او و فرزند طماع وی دارد، این وابستگی و سیطره را به نحو آشکاری رد میکند. کاماجی موجودی با سبیلهای بلند و دستان دراز نماد مردم زحمتکش و کارگران ژاپنی است که با تواضع و پشتکار زیر سلطه یوبابا بهمثابه نماد وابستگی، طمع و ظلم قرارگرفته است. پدر و مادر چیهیرو که در ابتدای داستان به خوک تبدیل میشوند نیز نماد جامعه میانسال ژاپنی هستند که در مواجهه با شرایط تازه بدون توجه به خانواده و فرزند خود به سمت جهان سرمایهداری و زیادهخواهی میروند. خوک که در ادبیات داستانی نماد کاپیتالیسم و سرمایهداری محسوب میشود و در این انیمه به کاراکتر پدر و مادر دختربچه نسبت داده میشوند، بهخوبی استیلای فرهنگ سرمایهداری و کاپیتالیسم غرب را بر سنتها و رسوم مردم شرقنشین ژاپن نشان میدهد.
این ترکیب شگفتانگیز میازاکی در خلق یک قصه داستانی با ابعاد ساده برای کودکان و عمیق برای بزرگسالان از مهمترین وجوه موفقیت این انیمه در طول سالیان درازی است که صنعت انیمیشن در جهان شروع به فعالیت کرده است. از سوی دیگر محتوای انسانی، وطن دوستانه و تأثیرگذار این کارتون یکی دیگر از عوامل ماندگاری و جلبتوجه آحاد مختلف به این کارتون ژاپنی بوده است. میازاکی باوجود پرداخت ناسیونالیستی و ملیگرایانهای که به زادگاهش در این اثر دارد بههیچوجه از توجه به وجوه انسانی و فراملیتی اثر خود غافل نشده و در ضمن نمایش یک اثر سرگرمکننده و بهظاهر ساده، انبوهی از مفاهیم ازلی ابدی و انسانی را تبیین کرده و همین ترفندهای هنرمندانه و خلاقانه باعث توجه بینالمللی و فوقالعاده به این اثر شده بهطوریکه بسیاری از کارشناسان این انیمه را جزوه پنج انیمه برتر تاریخ بهحساب میآوردند.