سیدعلیرضا حسینی در ابتدای این کارگاه عنوان کرد: دوستان مستندساز ما در مرحله کار به موارد حقوقی زیادی بر می‌خورند. ما نیز در انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند مدتی بود که به این فکر بودیم تا کارگاهی برگزار کنیم درباره اینکه فیلمسازان چه حقوقی دارند و چه نکات حقوقی را باید رعایت کنند. آقای آگاه نیز در این سال‌ها در خانه سینما خیلی به ما کمک کرده‌اند و برای شروع از ایشان می خواهم که به طور کلی وضعیت حقوق هنر را در قانون اساسی ایران بیان کنند.
وحید آگاه بیان کرد: در ابتدا این پرسش مطرح می‌شود که چرا هر حرفه‌ای باید حقوق را بدانند و چرا سینماگران باید از حقوق اطلاع داشته باشند؟ می‌دانید که در ایران برای فعالیت هنری به ویژه در سینما نزدیک به یک دهه است که موازین حقوقی برقرار است. تمام این تلاش‌ها و آگاهی‌ها برای زمان‌هایی است که افراد به مشکلاتی برمی خورند بنابراین موازین حقوقی برای زمانی است که کار مستند شما به مشکل خورده است و می‌توانید با کمک حقوق از مهلکه جان سالم به در ببرید. شما حقوقی در ایران دارید و تمام حق و حقوق شما در قانون اساسی درنظر گرفته شده است. در ابتدا به این موضوع می‌پردازیم که این حقوق چه هست و از کجا آمده است و جرایم مجازات آن‌ها چیست؟
او در این رابطه گفت: ابتدا حق آزادی بیان هنری مطرح است. آزادی بیان شاید مهم ترین حق در حقوق بشر است که در جمهوری اسلامی ایران نیز پذیرفته شده است و شما می‌توانید در قالب هنر حرف خود را بزنید. اما این حق اصلا مطلق نیست یعنی مقید است و خط قرمز دارد و چارچوب دارد. این مساله فقط مختص به ایران نیست و در تمام جهان آزادی بیان مطلق نیست. جرایم آزادی بیان ۳ مورد توهین، تهمت یا افترا و نشر اکاذیب هستند.
این وکیل دادگستری گفت: دومین حقی که قانون اساسی برای هنرمندان درنظر گرفته است، حق اشتغال بر هنر است. هیچکس نمی‌تواند مانع این قضیه باشد که شما یک شغل هنری انتخاب کنید اما نباید شغل شما خلاف موازین اسلامی و حقوق دیگران باشد. حق سوم، حق بر داشتن تشکل های هنری است مشروط بر اینکه یک‌سری موازین را رعایت کنند. همچنین هیچکس نمی‌تواند طبق قانون شما را مجبور کند که عضو یک انجمن صنفی شوید.
او افزود: حق چهارم، حمایت دولت از مالکیت حقوق فکری شما است. یک اثر هنری از حمایت دولت برخوردار است که یک قسمت آن مالکیت مادی و یک بخش آن مالکیت معنوی است. حق پنجمی که قانون اساسی برای هنرمندان درنظر گرفته است، حق بر آموزش هنر از جمله سینما و سینمای مستند است و چالش های آموزش هنر مبنایی در قانون اساسی ندارد و مانعی برای آموزش هنر وجود ندارد.
عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: درنهایت آدم ها در ایران می‌توانند انتخاب کنند که هنرمند باشند و کسی نمی‌تواند افراد را از این حق و انتخاب محروم کند. عنوان ممنوع الکاری اداری که متاسفانه چند سالی است که مطرح می‌شود به نظر می‌رسد که مبنای قانونی ندارد مگر با حکم قطعی دادگاه.
او درباره حق بر تصویر توضیح داد: در حقوق ایران حق بر تصویر پذیرفته شده است و شما نمی‌توانید عکس، صوت، تصویر و اسرار خصوصی و خانوادگی کسی را بدون رضایت او انتشار دهید زیرا اين کار جرم است. رضایت می‌تواند کتبی باشد، جلوی دوربین باشد یا فرد جلوی چندنفر رضایت خود را ابراز کرده و صورتجلسه شده باشد. در این صورت حق بر پشیمانی سوژه وجود ندارد.
او درباره استثنائات حق بر تصویر گفت: افراد مشهور و دولتی که بخشی از زندگی آن‌ها عمومی است، در حیطه کاری‌شان حق بر تصویر ندارند، مثلا یک مدیر مسئول نمی‌تواند بگوید در حیطه کاری من صوت، تصویر و عکس پخش نشود. درباره افراد ورزشکار و هنرمند تیز همین‌گونه است زیرا این کار از باب منفعت عمومی انجام می‌شود. به طور مثال شما می‌خواهید درباره یک مربی ورزشی مستند تهیه کنید. او حق دارد که با شما گفتگو نکند اما حق پخش تصویر او در اختیار شما قرار دارد زیرا می‌خواهید به عموم مردم اطلاع رسانی کنید. گرفتن صوت و تصویر و عکس در اماکن عمومی که امکان اجازه گرفتن از همخ وجود ندارد، مجاز است خصوصا در مواردی که چهره افراد خیلی مشخص نیست. تمام این موارد مشروط بر این است که اثر وارد فاز تجاری نشود. همچنین عکس و صوت و تصویر از افراد در موقعیت‌های بد مانند بیماری و فوت نیز مشکل حقوقی ایجاد می‌کند.
این حقوق‌دان درباره مجوزها گفت: در ایران برای ساخت مستند هم صدور پروانه ساخت نیاز است و هم صدور پروانه نمایش. البته صرف اینکه یک فیلم مجوز داشته باشد مانع ایجاد مشکل قضایی برای آن نیست. در پایان این جلسه حضار سوالات خود را از وحید آگاه پرسیدند و جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد.
هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» با دبیری محمد حمیدی‌مقدم از ۲۷ آذرماه تا ۲ دی‌ماه برگزار می‌شود.
